Ustawodawca nie próżnuje i już od 1 stycznia 2025 r. czekają nas kolejne zmiany w prawie. Od tej daty odpady budowlane i rozbiórkowe będą zbierane selektywnie, z podziałem na co najmniej sześć frakcji: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips oraz odpady mineralne (beton, cegły, płytki, materiały ceramiczne, kamienie).
Odpady z budowy i remontów nie będą mogły być wrzucane do jednego worka lub kontenera, lecz będą musiały być segregowane na miejscu.
Branży budowlanej pozostało zaledwie pół roku na przygotowanie się.
Na chwilę obecną praktyka jest często bardzo prosta – jeden kontener mieści wszystko – od zużytej odzieży roboczej, plastików, opakowań, po gruz i ziemię.
Czy za pół roku budowy będą wyglądały inaczej?
Na pewno nie wszystkie, ale zmiany muszą z czasem nastąpić.
Inwestorzy zapewne będą w umowach z generalnymi wykonawcami umieszczać dodatkowe obowiązki związane z selekcją odpadów i to zapewne z sankcją kar umownych. A i oferta firm z zakresu wywożenia i utylizacji odpadów na pewno się szybko zmieni.
Nowe regulacje są częścią szerszego podejścia do budownictwa, które w warunkach kryzysu klimatycznego także musi się zmienić.
Materiały budowlane powinny być już na etapie ich projektowania, tworzone z myślą o ich ponownym wykorzystaniu. Budynki powinny być traktowane jako źródło surowców na przyszłość np. w razie potrzeby ich rozbiórki lub modernizacji.
Jeśli po przeczytaniu tego artykułu będziesz mieć dodatkowe pytania, serdecznie zachęcamy Cię do kontaktu telefonicznego lub mailowego z nami 😊
Co to są odpady budowlane?
Odpady budowlane i rozbiórkowe to odpady, które powstają podczas prac budowlanych, takich jak budowa, przebudowa, montaż, remont czy rozbiórka budynków.
Można je podzielić na dwa rodzaje:
- Odpady powstające podczas prac budowlanych wykonywanych przez firmy (np. przy budowie, dużym remoncie, rozbiórce).
- Odpady powstające w gospodarstwach domowych np. przy okazji przeprowadzanych własnymi siłami drobnych remontach. Odpady te są w gestii właściwych władz danej gminy.
Odpadami zatem możemy nazwać wszystkie te rzeczy, które widzimy na placach budowy czy podczas remontów – od gruzu po stare deski i zużyte materiały.
Wprowadzone przepisy wymagają teraz, aby te odpady były odpowiednio segregowane, co ma na celu ich ponowne wykorzystanie lub bezpieczne usunięcie.
Kto jest odpowiedzialny za odpad?
Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” (Dyrektywa 2008/98/WE), ten, kto wytwarza odpady (firma budowlana lub gospodarstwo domowe), jest odpowiedzialny za ich odpowiednie zagospodarowanie i ponosi związane z tym koszty.
W praktyce, jeśli firma budowlana tworzy odpady podczas budowy czy remontu, musi zadbać o ich prawidłowe przetworzenie, a koszty tego procesu są po ich stronie. Podobnie gospodarstwa domowe, które generują odpady podczas domowych prac remontowych, są odpowiedzialne za ich właściwe zarządzanie i pokrycie związanych z tym wydatków.
Tu oczywiście otwiera się pole do nadużyć – od „podrzucania” nieposegregowanych odpadków zacząwszy, na tłumaczeniu: „to nie moje, to poprzedni wykonawca zostawił”, skończywszy.
Ustalenie podmiotu odpowiedzialnego może powodować tu praktyczne problemy, zwłaszcza, że nowe regulacja przyjmują się w umysłach powoli, a odejście od dotychczasowej praktyki budowlanej zawsze stanowi problem.
To także kolejny argument za korzystaniem z profesjonalnych wykonawców – podmiot z szarej strefy faktycznie przerzuci problem na inwestora, który nie dość, że może zapłacić karę, to jeszcze będzie miał problemy z utylizacją odpadów.
System Bazy Danych Odpadowych (BDO) – dla kogo jest obowiązkowy?
Firmy, które wytwarzają lub posiadają odpady budowlane, muszą prowadzić ich ewidencję w Bazie Danych Odpadowych (BDO).
Jednak osoby prywatne, które samodzielnie przeprowadzają prace budowlano-remontowe, są z tego obowiązku zwolnione.
Mogą one przekazywać te odpady do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) lub innym podmiotom, które mają pozwolenie na ich odbiór, pod warunkiem że nie przekroczą określonego limitu odpadów.
Jak zarządzać odpadami?
Ogólna zasada (bardzo dobrze brzmiąca) jest taka, że gospodarka odpadami musi być prowadzona w taki sposób, aby nie stanowiła zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin ani zwierząt. Odpady nie mogą powodować uciążliwości związanych z hałasem lub nieprzyjemnymi zapachami.
Dodatkowo, postępowanie z odpadami nie może wywoływać negatywnych skutków dla terenów wiejskich ani miejsc o szczególnym znaczeniu, takich jak te o wartości kulturowej i przyrodniczej.
Sposób, w jaki obchodzimy się z odpadami, nie może pogarszać jakości życia mieszkańców i nie może niszczyć środowiska naturalnego.
Te zasady podkreślają, jak ważne jest odpowiedzialne zarządzanie odpadami w celu ochrony środowiska i jakości życia. Każdy z nas ma rolę do odegrania w dbaniu o nasze otoczenie.
Magazynowanie odpadów – jak długo?
Odpady mogą być przechowywane maksymalnie przez 3 lata, jeśli jest to konieczne ze względu na procesy technologiczne lub organizacyjne.
Odpady przeznaczone do składowania mogą być magazynowane tylko przez rok, aby zebrać odpowiednią ilość do transportu na składowisko.
Te okresy magazynowania są liczone łącznie dla wszystkich kolejnych posiadaczy odpadów.
Ta regulacja wydaje się jasna, elastyczna i wychodząca naprzeciw praktyce.
Kogo dotyczy segregacja odpadów budowlanych?
Przedsiębiorcy z branży budowlanej jak np. deweloperzy czy firmy remontowo-budowlane muszą obowiązkowo segregować odpady.
Osoby prywatne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, są z tego obowiązku zwolnione.
W takich przypadkach odpowiedzialność za segregację przejmuje odbiorca odpadów.
Wytwórca odpadów może przekazać ten obowiązek innemu podmiotowi, ale musi zawrzeć umowę, która określa, jak będą zagospodarowane zebrane odpady.
Jakie kolejne zmiany czekają branżę budowlaną?
Selektywna zbiórka odpadów to nie wszystko, co czeka deweloperów i branżę budowlaną.
Na swoją kolej czeka m.in. rozporządzenie w sprawie wyrobów budowlanych (CPR).
CPR przewiduje m.in. większy nacisk na ekorozwój, wsparcie dla ponownego wykorzystania materiałów budowlanych oraz cyfryzację sektora poprzez wprowadzenie Cyfrowego Paszportu Produktu, który umożliwia dostęp do informacji o produktach w formie cyfrowej.
Kluczowe nadchodzące zmiany obejmują:
- Rozszerzenie informacji w Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP), które producenci wyrobów budowlanych będą zobowiązani podawać.
- Modyfikacje w Deklaracji Środowiskowej Produktu (EPD), obejmujące nowe szczegóły dotyczące wpływu produktu na środowisko.
- Wprowadzenie wspomnianych cyfrowych paszportów dla produktów budowlanych, umożliwiających śledzenie całego cyklu życia produktu.
- Implementacja systemu Smart CE Marking, który usprawni i ujednolici przepływ danych o produktach budowlanych w całym łańcuchu wartości, zapewniając cyfrowy dostęp do informacji o każdym wyrobie.
- Możliwość wprowadzenia przez Komisję Europejską minimalnych wymogów dotyczących zrównoważonego rozwoju i zielonych rozwiązań w zamówieniach publicznych dla materiałów budowlanych.
Czy wprowadzenie obowiązku segregacji odpadów budowlanych może zwiększyć problem nielegalnego pozbywania się tych odpadów?
Konieczność sortowania odpadów na placu budowy czy miejscu rozbiórki to nowe wyzwanie dla firm budowlano-remontowych.
Choć dbałość o środowisko jest nieodzowna, wprowadzenie dodatkowych obowiązków wiąże się z większymi kosztami i faktycznymi komplikacjami (zwiększona ilość pojemników na odpady, obowiązek ich natychmiastowej segregacji).
To niestety może skłonić niektóre firmy do szukania tańszych, choć nielegalnych rozwiązań, takich jak porzucanie śmieci w lasach czy innych odosobnionych miejscach.
Nielegalne wysypiska śmieci to prawdziwa zmora gmin.
W dużej mierze znajdują się na nich odpady budowlane oraz odpady świadczące o tym, że pochodzą z warsztatów samochodowych.
Często są to odpady niebezpieczne, których pozbycie się jest kosztowne i obwarowane licznymi obowiązkami.
Gminy, w ramach swoich obowiązków, muszą likwidować te nielegalne składowiska, co wiąże się z wysokimi kosztami.
W praktyce oznacza to, że za likwidację nielegalnych wysypisk płacą mieszkańcy gminy ze swoich podatków, podczas gdy faktyczni wytwórcy odpadów unikają odpowiedzialności finansowej.
Jakie będą kary za nieprowadzenie selektywnego zbierania, odbierania i sortowania odpadów budowlanych?
Nowe przepisy nakładające na firmy budowlano-remontowe, w tym deweloperów, obowiązek selektywnej zbiórki odpadów, przewidują wysokie kary administracyjne od 1000 zł do 1 mln złotych.
Rozpiętość kwot jest więc duża i będzie dostosowywana do konkretnej sytuacji.
Jak firmy budowlano-remontowe mogą przygotować się do selektywnej zbiórki odpadów?
Nie będzie dozwolone dzielenie odpadów wprost na ziemi ani przechowywanie ich w foliowych workach.
Zabronione jest także spalanie odpadów, w tym opakowań, resztek materiałów, fragmentów desek czy ram okiennych.
Przedsiębiorcy muszą na miejscu budowy podzielić odpady na sześć frakcji, co wymaga zakupu lub wynajmu odpowiednich pojemników i segregowania odpadów od razu w tych kontenerach.
Sami jesteśmy ciekawi czy za kilka miesięcy rzeczywiście zmiany będą widoczne gołym okiem.
Na pewno także obciążenia dla jednych (przedsiębiorcy budowlani) są szansą dla innych (wynajem kontenerów i recykling).
Finalnym beneficjentem powinna być nasza planeta.
Kinga Stanikowska-Jóżwiak
radca prawny
Michał Polak
radca prawny
Zdjęcia: Scott Blake, Rodolfo Quirós
***
Opakowania i odpady opakowaniowe – zmiany w prawie unijnym
Już połowa papieru produkowanego w Unii Europejskiej jest przeznaczana na produkcję opakowań. To samo dotyczy tworzyw sztucznych (wykorzystujemy tak 40% całego surowca). Ilość opakowań rośnie w zastraszającym tempie. Przekłada się to niestety na zwiększoną ilość odpadów. Wystarczy spojrzeć na przeładowane kontenery na śmieci przy budynkach mieszkalnych by dostrzec, że problem jest poważny.
Co zrobić by nie utonąć w śmieciach? [Czytaj dalej…]