Zostałeś zalany? Mieszkasz na terenie powodziowym i nie wiesz, co ci się należy? W tym artykule dowiesz się, co możesz zrobić, by uzyskać odszkodowanie, jakie kroki podjąć oraz jakie informacje przygotować dla ubezpieczyciela.
W ostatnim czasie w związku z intensywnymi opadami deszczu na obszarze województw dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego wystąpiło zjawisko powodzi. W kontekście tych wydarzeń warto zastanowić się, jakie odszkodowanie należy się poszkodowanym działaniem destrukcyjnego żywiołu.
Prawo wodne źródłem odszkodowań
Aktualnie kwestie związane z zarządzaniem zasobami wodnymi i powodzią reguluje ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, która po 16 latach zastąpiła ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. o takim samym tytule. Zasadą jest, że nie można domagać się od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody stanowiące następstwo zalania gruntu podczas powodzi. Powódź jest bowiem zjawiskiem niekontrolowanym, niezależnym od człowieka, będącym przykładem klęski żywiołowej.
Jednakże zgodnie z przepisem art. 222 ust. 3 Prawa wodnego właścicielom gruntów zalanych podczas powodzi przysługuje odszkodowanie, jeżeli zalanie następuje w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wód lub właściciela urządzenia wodnego.
art. 222 ustawy Prawo wodne
3. Właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wód lub właściciela urządzenia wodnego przysługuje odszkodowanie na warunkach określonych w art. 472.
Co w praktyce oznacza ten przepis i w jakich sytuacjach można domagać się odszkodowania? Kwestie te zostaną omówione w dalszej części artykułu.
Komu przysługuje odszkodowanie w związku z powodzią?
Na podstawie przepisu art. 222 ust. 3 Prawa wodnego odszkodowania mogą domagać się wyłącznie właściciele gruntów. Powyższe nie oznacza, że droga sądowa jest zamknięta dla innych osób, w tym najemców czy dzierżawców. Osoby te mogą dochodzić swoich praw na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego.
Właściciele zalanych gruntów mogą żądać naprawy szkody wynikającej z zalania na skutek powodzi budynków, także tych o charakterze mieszkalnym. Budynki są bowiem częścią składową gruntu. Analizowany przepis nie odnosi się tylko do gruntów rolnych, lecz do wszystkich gruntów w ogólności. Przykładowo właściciel działki gruntowej, na której znajduje się dom jednorodzinny, może domagać się zrekompensowania strat, które poniósł w związku z zalaniem domu.
Kiedy można domagać się odszkodowania w związku z powodzią?
Prawo wodne definiuje powódź jako czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą. Podtopienia, które aktualnie występują na obszarze południowo-zachodniej Polski, niewątpliwie spełniają powyższe kryterium.
Jak już wspomniano, podstawą do odszkodowania jest jedynie takie zalanie gruntów podczas powodzi, które wynika z nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wód lub właściciela urządzenia wodnego. Przepisy ustawy Prawo wodne nakładają na organy państwa szereg obowiązków w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym czy utrzymywania urządzeń melioracyjnych. Właściciele urządzeń wodnych (tam, zbiorników, elektrowni wodnych) są z kolei zobowiązani do konserwacji i remontowania tych urządzeń w celu utrzymania ich we właściwym stanie.
Jeżeli doszło do zaniedbań, które przyczyniły się do zalania gruntu przez powódź, to można domagać się odszkodowania od Skarbu Państwa albo od przedsiębiorcy, który jest właścicielem tamy, zbiornika wodnego czy elektrowni wodnej. Przykładowo, w sytuacji, gdy lokalny zarząd zlewni powinien przygotować zbiornik retencyjny, który utrzymałby wezbraną wodę, wówczas istnieje podstawa do odszkodowania.
Od kogo można domagać się odszkodowania w związku z powodzią?
Odszkodowania można domagać się od właściciela wody lub właściciela urządzenia wodnego. Własność wszystkich śródlądowych wód płynących oraz wód podziemnych przysługuje Skarbowi Państwa, dlatego to właśnie Skarb Państwa będzie ponosił finansową odpowiedzialność za większość przypadków, w których dochodzi do zalania gruntów na skutek powodzi.
Obecnie uprawnienia właścicielskie w stosunku do śródlądowych wód płynących stanowiących własność Skarbu Państwa wykonuje Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Wody Polskie będą zatem stroną większości postępowań sądowych związanych z podtopieniami na skutek powodzi.
Na poziomie lokalnym Wody Polskie wykonują swoje zadania przy pomocy zarządów zlewni. Na obszarach dotkniętych powodzią zarządy zlewni znajdują się w Nysie, Opolu, Lwówku Śląskim, Legnicy oraz we Wrocławiu.
Nie tylko Wody Polskie odpowiedzialne są za skutki powodzi. Roszczenia odszkodowawcze, można kierować także wobec właścicieli urządzeń wodnych, do których należy zaliczyć w szczególności urządzenia lub budowle piętrzące, przeciwpowodziowe i regulacyjne, sztuczne zbiorniki czy wreszcie obiekty energetyki wodnej (elektrownie wodne).
Jakiego odszkodowania można domagać się w związku z powodzią?
Poszkodowani właściciele gruntów mogą domagać się nie tylko wyrównania faktycznie doznanych strat, lecz także zrekompensowania utraconych korzyści.
Przez pojęcie straty należy rozumieć pomniejszenie majątku lub zwiększenie długów. W przypadku konieczności poniesienia kosztów odbudowy zniszczonego powodzią budynku stratą będą faktycznie poniesione na ten cel, uzasadnione wydatki (np. koszty wypompowywania wody, osuszania, materiałów i usług remontowych).
Z kolei utracone korzyści obejmują przede wszystkim wartość wzbogacenia, które nastąpiłoby, gdyby nie skutki powodzi. Jeżeli właściciel gruntu wykaże, że w przypadku normalnego korzystania z budynku na zalanym gruncie uzyskałby określony dochód, choćby z tytułu najmu albo świadczonych usług, to prawdopodobna wartość tego dochodu będzie właśnie utraconą korzyścią.
W jakim trybie należy dochodzić odszkodowania?
Naprawienia szkód powstałych w związku z powodzią można domagać się w procesie cywilnym, tak samo jak choćby w sytuacji, gdy szkoda stanowi następstwo wypadku komunikacyjnego. Co do zasady postępowanie sądowe w sprawach szkód powodziowych nie będzie różnić się proceduralnie od innych, zbliżonych postępowań.
Warto jednak pamiętać o tym, że roszczenie o naprawienie szkody powstałej w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wód lub właściciela urządzenia wodnego przedawnia się z upływem 2 lat od dnia wystąpienia szkody. Oznacza to, że po upływie 2 lat poszkodowany właściciel gruntu nie będzie mógł domagać się odszkodowania.
Inne rodzaje odszkodowań
1. Odszkodowanie za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej
Jeżeli nie ma możliwości domagania się odszkodowania na podstawie ustawy Prawa wodnego, to warto zajrzeć do ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego.
art. 417 Kodeksu cywilnego
§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
Przez wykonywanie władzy publicznej należy rozumieć takie działania organów władzy, które nie są związane z usługami użyteczności publicznej. W ramach usług publicznych, np. dostarczania wody albo odprowadzania ścieków, organy państwa działają bowiem w sposób zbliżony do podmiotów prywatnych. Wykonywanie władzy publicznej jest natomiast związane z wydawaniem nakazów i zakazów, do czego dochodzi przy akcjach przeciwpowodziowych.
Ochrony prawnej na podstawie przepisu art. 417 Kodeksu cywilnego mogą poszukiwać także dzierżawcy i najemcy gruntów, którzy, jak zostało wyjaśnione, wyłączeni są spod regulacji Prawa wodnego.
2. Odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych i zasiłki celowe
Obowiązek naprawienia szkody, wynikający z przepisów Prawa wodnego, jak również z przepisów Kodeksu cywilnego, powstaje dlatego, że ktoś nie dopełnił swoich obowiązków albo naruszył ustawę.
Z kolei odszkodowanie, które można uzyskać od zakładu ubezpieczeń, wynika z umowy ubezpieczenia. Ubezpieczyciel zgadza się naprawić szkodę, jeżeli zajdzie taka konieczność, w zamian za zapłatę składki ubezpieczeniowej.
Niezależne od odpowiedzialności odszkodowawczej zakładów ubezpieczeń czy właściciela wody są także zasiłki celowe, które stanowią formę zapomogi, udzielonej przez państwo (np. do 100 tys. na remont czy do 200 tys. na odbudowę domu). Świadczenia te wypłacane są w zryczałtowanych kwotach na podstawie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz ustawy o pomocy społecznej.
Odszkodowanie wynikające z Prawa wodnego jest także dobrą alternatywą dla tych powodzian, którzy nie byli ubezpieczeni albo otrzymali decyzję zakładu ubezpieczeń o odmowie wypłaty odszkodowania.
Jeśli chcesz dowiedzieć się co zrobić, jeżeli Twoja nieruchomość została zalana przez powódź, zachęcamy do zapoznania się z przygotowaną przez nas instrukcją działania. Pobierzesz ją TUTAJ>>.
Piotr Schreiber
radca prawny
tel. kom: +48 794 186 111
Piotr Schreiber, radca prawny w Konieczny, Polak Radcowie Prawni Spółka Partnerska, autor pracy „Cywilnoprawne aspekty odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody wodne”, nagrodzonej w ogólnopolskim konkursie im. Profesora Andrzeja Stelmachowskiego na najlepszą pracę naukową z zakresu prawa rolnego.
Obrazek pochodzi z Unsplash
***
Co to jest greenwashing?
Greenwashing to termin, którego nie znajdziesz w ustawach. To słowo powstało stosunkowo niedawno i obrazuje praktykę rynkową nieuczciwych przedsiębiorców. Zjawisko to zostało po raz pierwszy zidentyfikowane przez amerykańskiego ekologa Jaya Westervelta w 1986 roku.
Polega ono na wprowadzaniu konsumentów w błąd przez fałszywe lub wyolbrzymione twierdzenia o ekologicznych korzyściach produktów, lub działań firmy. Westervelt zauważył, że hotele prosiły gości o ponowne używanie ręczników, twierdząc, że ma to na celu ochronę środowiska.
W rzeczywistości chodziło głównie o obniżenie kosztów operacyjnych. Aby opisać tę manipulację, Westervelt wprowadził termin „greenwashing” (Amerykanie uwielbiają tworzyć nowe słowa!). Greenwashing to nieuczciwe praktyki marketingowe, które sprawiają, że produkty lub usługi wydają się bardziej ekologiczne, niż są w rzeczywistości… [Czytaj dalej…]
